*Γράφει ο Ηλίας Γιαννακόπουλος, Blog “ΙΔΕΟπολις”
☆”Εμπήκαμε στον Αύγουστο στην πόρτα του Χειμώνα”
Οι παροιμίες λένε μεγάλες αλήθειες και μάς διδάσκουν πολλά. Είναι η συμπυκνωμένη εμπειρία αιώνων. Μέσα από αυτές τις εμπειρίες και τα βιώματα οι άνθρωποι της επαρχίας, του μόχθου και της ΓΗΣ, της μητέρας όλων μας, της ΓΑΙΑΣ, ρύθμιζαν την καθημερινότητά τους αλλά και την ευρύτερη Βιοθεωρία τους.
Ακολουθώντας κι εγώ, ως τέκνον της ελληνικής επαρχίας και λάτρης-προσκυνητής της Φύσης και της ΓΗΣ-ΓΑΙΑΣ, ξεκίνησα τις αναγκαίες εργασίες για τον επερχόμενο Χειμώνα, αφού όπως λέει και παροιμία “…κι από Αύγουστο Χειμώνα”. Όπερ σημαίνει πως πρέπει να αποθηκεύσουμε κάποια προϊόντα για τον Χειμώνα.
Η συλλογή και το τρίψιμο της Ρίγανης (Κόζιακας) καθώς και του Θυμαριού (Νήσος Φούρνοι) ήταν επιβεβλημένη αφού και τα δύο μπαχαρικά ανθοφορούν και ωριμάζουν το καλοκαίρι.
Πώς να ξεχάσω κάποια χρόνια από τη δεκαετία του 60 (σχολιαρόπαιδο τότε), όταν όλο το χωριό επιδίδονταν στη συλλογή της Ρίγανης (Κόζιακας) για να προσθέσει ένα μικρό εισόδημα στα γλίσχρα εισοδήματά του. Μικροί-μεγάλοι ανταγωνίζονταν στη συλλογή της Ρίγανης και στο ποιος θα ανακαλύψει εκείνο το μέρος του βουνού (Κόζιακας), όπου ευδοκιμούσε περισσότερο.
Μετά από 60 χρόνια (αχ!!! πώς πέρασαν…) οφείλω να αναγνωρίσω πως ο μικρότερος κατά 3 χρόνια αδελφός μου με ξεπέρναγε στη συλλογή Ρίγανης. Είχε πολλούς τρόπους που το πετύχαινε αυτό που εγώ ποτέ δεν μπόρεσα να τους καταλάβω, ούτε και να τους υιοθετήσω. Μνήμες και εικόνες που ακόμη σε πληγώνουν αλλά και σε ξανανιώνουν.
Είναι η όλη διαδικασία (συλλογή, τρίψιμο, αποθήκευση…) μία ευχάριστη εμπειρία, αφού εκτός από το άρωμα νιώθεις πως συμμετέχεις σε αυτό το θαύμα της Φυσικής ζωής μέσα από την εναλλαγή των εποχών.
Η επαφή με το χώμα και τα φυτά είναι ψυχοθεραπεία…
Εξάλλου μια άλλη παροιμία μάς υπενθυμίζει πως: “Η καλή νοικοκυρά πριν πεινάσει μαγειρεύει”. Παλιότερα η αποθήκευση προϊόντων για το χειμώνα λάμβανε έναν ιεροτελεστικό χαραχτήρα. Ήταν μία αναγκαία διαδικασία και φανέρωνε όχι μόνον την προνοητικότητα του “νοικοκύρη”, αλλά και την εργατικότητά του. Αποτελούσε κοινωνικό όνειδος για τις μικρές κοινωνίες αν κάποιος δεν είχε αποθηκεύσει από το θέρος τα αναγκαία προϊόντα για το χειμώνα.
Σε αυτό το ζήτημα η κοινή γνώμη και ο “κοινωνικός έλεγχος” ήταν άκρως αυστηροί κριτές. Η άλλη παροιμία το επιβεβαιώνει αφού καταγράψει και καταυγάζει τη φρόνιμη σκέψη. “Των φρονίμων τα παιδιά πριν πεινάσουν μαγειρεύουν”.
Η φροντίδα, λοιπόν, του καλοκαιριού για τον Χειμώνα ενσωματώθηκε όχι μόνον στην καθημερινότητα των ανθρώπων αλλά και διαπαιδαγώγησε καταλυτικά τον ιστορικό άνθρωπο στην ανάγκη να είναι Προμηθείς και όχι Επιμηθείς στη ζωή τους.
Το Θυμάρι με την εξαίσια μυρωδιά του το συνέλεξα στο νησί ΦΟΥΡΝΟΙ δίπλα στην Ικαρία στις καλοκαιρινές μου διακοπές. Το άρωμά του πλημμυρίζει τις βραχώδεις και άνυδρες πλαγιές του νησιού που σε συνδυασμό με το μπλε της θάλασσας φιλοτεχνούν έναν πίνακα μοναδικής φυσικής ομορφιάς (Διάβαζε το σχετικό άρθρο μου στο Facebook ή στο blog μου ΙΔΕΟπολις).
Κάπως, έτσι, λοιπόν κι εγώ μπήκα στη διαδικασία για την αποθήκευση των συγκεκριμένων προϊόντων και μία μελαγχολία με κατέλαβε, αφού όλα αυτά προμηνύουν το τέλος μιας εποχής, του καλοκαιριού.
Πώς μπορείς, όμως, να προετοιμάζεσαι για τον Χειμώνα και τα κρύα, όταν οι μετεωρολόγοι προμηνύουν καυτό Φθινόπωρο; Κάπως έτσι και οι Παροιμίες χάνουν τη διαχρονικότητά τους και την αξία τους. Το “…κι από Αύγουστο την κάπα ή το σεγκούνι” φαίνεται να αυτοακυρώνεται ή να διαψεύδεται αφού η θερμοκρασία δεν ακολουθεί πλέον την παραδοσιακή αλλαγή των εποχών.
Κι ενώ είχα απορροφηθεί στην Τέχνη και στην Τεχνική επεξεργασίας και αποθήκευσης της Ρίγανης και του Θυμαριού συνειδητοποίησα πως φέτος στο χωριό μου δεν άκουσα τα Τζιτζίκια, δεν είδα τα Χελιδόνια, ούτε τους Πελαργούς στο παραδοσιακό καμπαναριό του Χωριού μου (ΠΙΑΛΕΙΑ Τρικάλων). Τι να συνέβη άραγε; Να τα φορτώσουμε κι αυτά στην κλιματική αλλαγή; Για πόσα αρνητικά μπορεί να ευθύνεται αυτή η “αταξία της Φύσης”;
Εν τω μεταξύ σε κάποια σπίτια οι νοικοκυραίοι φροντίζουν από τώρα για την καύσιμη ύλη του Χειμώνα, τα Καυσόξυλα…Η τιμή του Πετρελαίου και του Φυσικού αερίου καθιστούν την προμήθεια των καυσοξύλων “εκ των ων ουκ άνευ” του Χειμώνα. Θυμάμαι την αγωνία και την σπουδή του Πατέρα μου στην αγορά και τακτοποίηση των καυσοξύλων πριν έλθει ο Σεπτέμβριος.
Πώς μπλέκονται όλα στη Μνήμη και δεν σε αφήνουν να χαρείς το Τώρα, το Παρόν. Οι αναμνήσεις σε σπρώχνουν στο Χθες και η αγωνία για το αύριο στις έγνοιες και στην αγωνία της επιβίωσης στο αύριο, στο Μέλλον. Έχουν άδικο όσοι λένε πως δεν υπάρχει Παρόν; Μπορεί ο Χρόνος να είναι ενιαίος και αδιαίρετος, αλλά ο άνθρωπος τον συλλαμβάνει ως μέγεθος μέσα από την κίνηση και την εναλλαγή των Εποχών. Και όσο αυτή η κανονικότητα της αλλαγής χάνεται ή καθίσταται δυσδιάκριτη άλλο τόσο και η ζωή μας χάνει τις παραδοσιακές σταθερές που τη νοηματοδοτούσαν.
Οι αυλές με τον απλωμένο Τραχανά (Ξυνό ή Γλυκό) αρχίζουν να εκλείπουν ως εικόνα του Αυγούστου, αφού οι βιοτεχνίες αντικατέστησαν την τέχνη των Μανάδων μας. Πώς να ξεχάσω το άγχος και την αγωνία της Μάνας μου για τον Τραχανά τέτοια εποχή; Υπάρχουν εικόνες στη ζωή μας που έμειναν ανεξίτηλες και μάς διαμόρφωσαν. Αισθητικά, Πολιτιστικά, Κοινωνικά και Ηθικά.
Και πως να μιλήσεις στα παιδιά σου για όλα αυτά; Πώς να προφυλαχθείς από το φόβο μήπως φανείς σε αυτά ένας αδιόρθωτος άνθρωπος του χθες κι ένας απροσάρμοστος στην αναγκαιότητα του σήμερα; Εξάλλου δεν μπορείς εσαεί να ζεις με τις αναμνήσεις του χθες. Μία επίσκεψη στο Super Market και η θέαση κάποιων εκπομπών στην ΤV ή η ανάγνωση κάποιων sites σε προσγειώνουν ανώμαλα στην “κανονικότητα” του σήμερα.
Τότε είναι που λες “Ανάγκη να ζω στο σήμερα” με κάποια μακροβούτια στο κοντινό ή στο μακρινό (παιδικό) χθες. Αλλά και να θέλεις να απογαλακτιστείς από το Χθες δεν σε αφήνει ο ήχος των κουδουνιών ενός κοπαδιού προβάτων στον απέναντι λόφο. Κι είναι μαγικό όλη τη νύχτα να σε συντροφεύουν τα γαβγίσματα κάποιων τσοπανόσκυλων από μία μακρινή γειτονιά. Κάποιοι ίσως ενοχλούνται γιατί δεν έχουν μνήμες και βιώματα από τα παιδικά τους χρόνια.
Ευτυχώς, όμως, που υπάρχουν ακόμη αυτές οι εικόνες και οι Ήχοι…Είναι ο σύνδεσμός μας με το παρελθόν και την αθωότητα των παιδικών μας χρόνων…
Κάπως έτσι παρασύρεσαι κι αντί να εστιάσεις τη γραφή σου στο άρωμα της Ρίγανης και του Θυμαριού χάνεσαι σε άλλες εποχές και εικόνες που σε κάνουν να μελαγχολείς που μεγαλώνεις …Θύμησες παλιές ζευγαρώνουν με τις σύγχρονες εικόνες κι άλλοτε λυπάσαι που χάθηκε η αυθεντικότητα μιας εποχής κι άλλοτε χαίρεσαι που μπόρεσες να τη ζήσεις.
Κι ενώ αποθηκεύω το Θυμάρι σε γυάλινο δοχείο σαν αποχαιρετισμός για το τέλος του καλοκαιριού στο ραδιόφωνο περιέργως (τι σύμπτωση κι αυτή!) παίζει το τραγούδι “Μύρισε το σφαγείο μας Θυμάρι / και το κελί μας κόκκινο ουρανό” (το τραγούδι αυτό ακούστηκε και έξω από τη Μητρόπολη Αθηνών, ως αποχαιρετιστήριο άσμα, στην κηδεία του Μ. Θεοδωράκη).