Αν τα ανακυκλώσουμε με τη μορφή βιοντίζελ, κάνουμε μια μεγάλη χάρη στον εαυτό μας και στο περιβάλλον
Χαρτί, πλαστικό και «σκουπίδια». Αυτές είναι τρεις κατηγορίες κάδων που εμφανίζονται συχνά μπροστά μας, βάζοντάς μας σε δίλημμα: αυτό που κρατάω στα χέρια μου είναι χαρτί ή κάποιου είδους πλαστικό που δεν αναγνωρίζω; Μήπως έχει υπολείμματα φαγητού και ως εκ τούτου, αντί να κάνει «καλό», θα κάνει «κακό» στην ανακύκλωση; Δυστυχώς, πολύ συχνά καταλήγουμε στην πιο απλή λύση: το πετάμε στα «σκουπίδια». Ακριβώς, δηλαδή, όπως κάνουμε οι περισσότεροι με το λάδι από το τηγάνι αφού κρυώσει. Στην καλύτερη περίπτωση, αφού δεν είναι λίγοι εκείνοι που θεωρούν λογικό να το πετούν καυτό μέσα στον νεροχύτη· διακινδυνεύοντας έτσι το μέλλον των σωληνώσεων όχι μόνο του διαμερίσματός τους, αλλά και ολόκληρης της πολυκατοικίας.
Στις αρχές του 2000, όταν οι… οικονομικές αγελάδες ήταν παχιές, κανείς δεν θα σκεφτόταν να κάνει «οικονομία» στο λάδι τηγανίσματος· εκείνη την εποχή δεν ήταν καθόλου της μόδας να ακολουθεί κανείς τις συνήθειες των γιαγιάδων από το χωριό. Η εικόνα ενός ενήλικα να συγκεντρώνει το λάδι μετά το τηγάνισμα σε ένα γυάλινο δοχείο, λοιπόν, είναι κάτι που διαδόθηκε ξανά στα χρόνια της ελληνικής κρίσης – όχι λόγω οικολογικής συνείδησης, αλλά κυρίως για οικονομικούς λόγους.
Ένας απρόσμενος ρυπαντής
Επειδή το λάδι είναι φυτικό προϊόν, στο μυαλό των περισσότερων από εμάς δεν αποτελεί κίνδυνο για το περιβάλλον. Θεωρούμε ότι με «μαγικό» τρόπο απορροφάται από τη φύση. Τα πράγματα, όμως, δεν είναι καθόλου έτσι όταν έχει τηγανιστεί και έχει φτάσει σε πολύ υψηλές θερμοκρασίες. Η αμερικανική Υπηρεσία Προστασίας του Περιβάλλοντος (EPA) υποστηρίζει ότι τα φυτικά έλαια (ελαιόλαδο, σογιέλαιο, ηλιέλαιο, σησαμέλαιο) δεν έχουν μεγάλη διαφορά από τα ορυκτά έλαια (όσα, δηλαδή, παράγονται από πετρέλαιο) στον τρόπο που ρυπαίνουν το περιβάλλον: μπορούν να προκαλέσουν ασφυξία σε ζώα, να καταστρέψουν σοδειές και βιότοπους, να προκαλέσουν φωτιά αν έρθουν σε επαφή με μια πηγή ανάφλεξης, ακόμα και να παραγάγουν απόβλητα που κάνουν πάρα πολλά χρόνια να απορροφηθούν από το περιβάλλον.
Πιο συγκεκριμένα, η εν λόγω υπηρεσία προειδοποιεί ότι η χερσαία πανίδα που έρχεται σε επαφή με κηλίδες προερχόμενες από «μαγειρικά λάδια» μπορεί να πεθάνει εξαιτίας υποθερμίας, αφυδάτωσης, καθώς και από επιπλοκές του γαστρεντερικού συστήματος, ενώ η θαλάσσια πανίδα κινδυνεύει από ασφυξία. Επί της ουσίας, είναι το ίδιο καταστροφικές με τις πετρελαιοκηλίδες.
Μάλιστα, δεν είναι μόνο η άγρια ζωή εκείνη που κινδυνεύει, αλλά και η δική μας: όταν πετάμε τηγανέλαια στον νεροχύτη, προκαλούμε προβλήματα στο αποχετευτικό σύστημα, δημιουργώντας «βουνά λίπους» στους υπονόμους, αλλά και προβλήματα στους βιολογικούς καθαρισμούς. Κάτι που δείχνει «ακίνδυνο», έχει «επικίνδυνο» ενεργειακό αποτύπωμα. Υπάρχει, άραγε, κάτι που μπορούμε να κάνουμε;
Βιοντίζελ, μια πολύ καλή λύση
Το να χρησιμοποιηθούν ξανά τα τηγανέλαια για να μας δώσουν ένα άλλο, χρήσιμο προϊόν δεν είναι νέα ιδέα, αφού εδώ και τουλάχιστον δύο δεκαετίες βρίσκει εφαρμογή στις ΗΠΑ και στην Ευρώπη.
Το όνομά του; Βιοντίζελ. Πρόκειται, δηλαδή, για φυτικά έλαια που μπορούν, αφού καθαριστούν και φιλτραριστούν, να αποκτήσουν ιδιότητες πολύ παρόμοιες με του ντίζελ, έτσι ώστε να χρησιμοποιηθούν ως ένα βιολογικό υποκατάστατό του. Ο όρος αναφέρεται σε μια πολύ συγκεκριμένη ομάδα χημικών ενώσεων, τους μεθυλεστέρες των ανώτερων λιπαρών οξέων, οι οποίοι προέρχονται από οργανικά έλαια και μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε κινητήρες ντίζελ – αυτοκίνητα, φορτηγά, λεωφορεία, αγροτικά μηχανήματα τα καίνε με σκοπό ένα πιο «πράσινο» αύριο.
Βέβαια, πρέπει να σημειωθεί ότι οι περισσότεροι υπάρχοντες κινητήρες δεν μπορούν να χρησιμοποιήσουν βιοντίζελ χωρίς να υποστούν κάποια μετατροπή πρώτα.
Γι’ αυτό και το βιοντίζελ συνήθως αναμειγνύεται με ντίζελ πετρελαίου, σε ποσοστό μικρότερο του 20%, μιας και οι περισσότεροι κινητήρες μπορούν να κάψουν το εν λόγω μείγμα χωρίς να χρειαστούν κάποιου είδους μετατροπή. Έτσι, η ένδειξη B100 αναφέρεται σε καύσιμο το οποίο είναι κατά 100% βιοντίζελ, ενώ, αν δούμε κάπου την ένδειξη Β2, τότε έχουμε να κάνουμε με ντίζελ που περιέχει βιοντίζελ σε ποσοστό 2%.
Σύμφωνα με στοιχεία της ΕΕ, η χρήση βιοκαυσίμων στον τομέα των μεταφορών αυξήθηκε κατά 39% σε διάστημα οκτών ετών στην Ένωση. Το βιοντίζελ αποτέλεσε κατά συντριπτικό ποσοστό τον κινητήριο μοχλό πίσω από αυτή την ενεργειακή επιλογή, αφού κάλυψε το 80% των αναγκών. Μάλιστα, η ΕΕ αποτελεί τη μεγαλύτερη παραγωγό του καυσίμου στον πλανήτη, έχοντας ως βασικό αρωγό σε αυτή την προσπάθεια τη Γερμανία.
Λίγη ιστορία
Η πρώτη φορά που τα φυτικά έλαια χρησιμοποιήθηκαν για να δώσουν κίνηση σε μια μηχανή ανθρώπινης επινόησης ήταν στα τέλη του 19ου αιώνα: τον Αύγουστο του 1893, στο Άουγκσμπουργκ της Γερμανίας, ο κινητήρας που είχε σχεδιάσει ο Ρούντολφ Ντίζελ ξεκίνησε να λειτουργεί καίγοντας αραχιδέλαιο. Ήταν μια πρωτότυπη ιδέα, που όμως για πολλά χρόνια δεν βρήκε συνεχιστές, διότι εκείνη την εποχή τα προερχόμενα από φυτικά έλαια καύσιμα είχαν πολύ χειρότερες επιδόσεις σε σχέση με τα ορυκτά.
Εκείνος που θεωρείται ο πατέρας του σημερινού βιοντίζελ είναι ο Βραζιλιάνος Εξπεντίτο Παρέντε, που κατοχύρωσε με δίπλωμα ευρεσιτεχνίας το 1977 την πρώτη βιομηχανική διαδικασία για την παραγωγή του. Τη δεκαετία του ’90 άνοιξαν πολλά εργοστάσια σε ευρωπαϊκές χώρες (όπως η Γερμανία, η Τσεχία και η Σουηδία), αρκετοί στόλοι δημόσιων μέσων μεταφοράς έφτασαν να χρησιμοποιούν μείγματα καυσίμων τα οποία περιέχουν βιοντίζελ ακόμα και σε ποσοστό 30%, ενώ αυτοκινητοβιομηχανίες όπως η Renault και η Peugeot κυκλοφόρησαν κινητήρες φορτηγών που μπορούν να λειτουργήσουν με τέτοιους είδους μείγματα.
Σήμερα υπάρχουν αρκετά πρατήρια καυσίμων σε όλη την Ευρώπη που παρέχουν B100 (100% βιοντίζελ), ενώ η Tecbio, η εταιρεία που ίδρυσε ο Εξπεντίτο Παρέντε, συνεργάζεται με τη NASA σε μια προσπάθεια να παραγάγει βιοκηροζίνη για τους κινητήρες των αεροσκαφών. Όσο για την κατανάλωσή του βιοντίζελ σε ολόκληρο τον κόσμο; Η άνοδος είναι αλματώδης: από 2,2 δισ. λίτρα το 2004 φτάσαμε στα 57,8 δισ. λίτρα το 2022 και μέχρι το 2024 αναμένεται να έχουμε ξεπεράσει τα 60 δισ. λίτρα ως πλανήτης, σύμφωνα με στοιχεία της πλατφόρμας συλλογής δεδομένων Statista.
Η συλλογή και τα οφέλη
Πέρα όμως από τεχνολογικές ευρεσιτεχνίες και πρωτότυπες πατέντες, ικανές να βοηθήσουν ενάντια στην κλιματική κρίση, εγείρεται το εξής απλό ερώτημα: εμείς τι κάνουμε; Δυστυχώς, ακόμα δεν υπάρχει ειδικός κάδος ανακύκλωσης των τηγανελαίων σε κάθε γειτονιά, αλλά τα σημεία συγκομιδής αυξάνονται συνεχώς: πρατήρια καυσίμων, χώροι εστίασης, δήμοι όπως της Γλυφάδας, του Αλίμου και της Πετρούπολης, ειδικά αυτόματα μηχανήματα ανακύκλωσης στη Μακεδονία –προσοχή, όμως, γιατί πρέπει να ρίχνουμε μόνα τους τα πλαστικά μπουκάλια σε αυτά, και όχι μαζί με σακούλες– αλλά και πιλοτικά προγράμματα σε σχολεία του Ρεθύμνου είναι μόνο μερικά σημεία όπου μπορούμε να πάμε το λάδι από τα σπιτικά τηγανίσματα (αντί να το πετάξουμε καυτό μέσα στον νεροχύτη).
Φυσικά, υπάρχει μια συγκεκριμένη διαδικασία που οφείλουμε να ακολουθήσουμε για να μην πάει ο κόπος μας –αλλά και το τηγανέλαιο– χαμένος: πρώτα αφήνουμε το λάδι να κρυώσει, στη συνέχεια επιλέγουμε ένα εντελώς στεγνό πλαστικό μπουκάλι (αν πριν είχε λάδι, δεν υπάρχει πρόβλημα) και χρησιμοποιώντας σουρωτήρι και χωνί το μεταγγίζουμε, έτσι ώστε να μην υπάρχουν υπολείμματα από τηγανισμένη τροφή. Αποφεύγουμε, λοιπόν, το πιο συχνό λάθος: όχι, τα γυάλινα δοχεία δεν είναι κατάλληλα γι’ αυτού τους είδους την ανακύκλωση. Προφανώς, όταν πρόκειται για επιχειρήσεις εστίασης, παρέχονται ειδικά δοχεία περισυλλογής από εταιρείες που δραστηριοποιούνται στον χώρο και συνήθως αναλαμβάνουν και τη μεταφορά.
Δεν πάει εύκολα το μυαλό μας, αλλά η αλήθεια είναι πως το βιοντίζελ βοηθά στη μείωση των αποβλήτων που ρυπαίνουν το νερό, κάνει την επεξεργασία των λυμάτων πιο οικονομική για τις πόλεις, μειώνει την εξάπλωση μικροοργανισμών επιβλαβών για την υγεία στον υδροφόρο ορίζοντα και με έμμεσο τρόπο βοηθά την ελληνική οικονομία. Περισσότερο ανακυκλωμένο τηγανέλαιο σημαίνει λιγότερα ορυκτά καύσιμα και ως εκ τούτου μικρότερη εισαγωγή πετρελαίου.
H ανακύκλωση ενός λίτρου τηγανελαίου παράγει ένα λίτρο βιοντίζελ, μειώνοντας την επιβάρυνση της ατμόσφαιρας κατά τρία κιλά διοξειδίου του άνθρακα (CO2).
Πιο συγκεκριμένα, η ανακύκλωση ενός λίτρου τηγανελαίου παράγει ένα λίτρο βιοντίζελ, μειώνοντας την επιβάρυνση της ατμόσφαιρας κατά τρία κιλά διοξειδίου του άνθρακα (CO2), αποτρέπει την υποβάθμιση ενός εκατομμυρίου λίτρων νερού (όση ποσότητα χρησιμοποιεί ένας άνθρωπος σε 14 χρόνια δηλαδή) και εξοικονομεί περίπου 3,1 κιλοβατώρες, ενέργεια η οποία θα καταναλωνόταν στον βιολογικό καθαρισμό. Με λίγες απλές κινήσεις, δηλαδή, βλέπει κανείς πόσο πολλές πτυχές της καθημερινότητας είναι ικανό να αλλάξει προς το καλύτερο το βιοντίζελ. Ένα μικρό βήμα από εμάς, λοιπόν, λειτουργεί όσο ένα τεράστιο βήμα για τη σωτηρία του πλανήτη. Και είναι άλλωστε γνωστό: η κλιματική κρίση είναι εδώ και εμείς δεν έχουμε πια χρόνο για χάσιμο.